- نویسنده: امید حسینی
گیوه بافی در ایران از پاپوش های قدیمی و سنتی بشمار می رود.در بسیاری از شهر های کشورمان به سبک های مختلف این هنر انجام می گردد. هنر گیوه بافی کرمانشاه و گیوه بافی کردستان محبوبیت زیادی در بین علاقه مندان به صنایع دستی ایرانی دارد. همچنین گیوه بافی اصفهان نیز از کیفیت بسیار خوبی برخوردار است.بسیاری از هنرمندان کار گیوه دوزی را بصورت زیبا و با طرح های امروزی در منزل انجام داده و امروزه برخی از جوانان شیک پوش این نوع از پاپوش ها را با لباس های زیبای خود ست می کنند.آموزش گیوه بافی در تهران و سایر شهرهای کشور بصورت حضوری و همچنین از طریق اینترنت برای هنرآموزان وجود دارد.طرح های زیبای رویه بافی گیوه با توجه به سلیقه مشتریان می تواند متفاوت باشد. گیوه بافی پاپوشی قدیمی سنتی بشمار می رود که به روش های مختلف قابل تولید است. گیوه بافی با قلاب از جمله محبوب ترین هاست که شما می توانید در فروشگاه صنایع دستی اصفهان آن را تهیه کنید.انواع روش های گیوه بافی در تهران توسط آموزشگاه های خصوصی تدرسی می گردد. همچنین گیوه بافی آموزش آنلاین داشته و هنرجویان می توانند از طریق اینترنت مفاهیم اصلی را فرا بگیرند.تماس با واحد فروش: 09019277512
گیوه بافی هنر سنتی و دیرینه ایرانی
صنعت گیوه بافی در میان صدها هنر اصیل ایرانی، یکی از آن هایی که تا به امروز دوام آورده است و حتی رو به گسترش نیز می‌باشد. از دیرباز تاکنون، فرهنگ ایرانی هنرهای بسیار متنوعی را درون خود پرورش داده است. هنرهایی که همگی سرچشمه از خلاقیت و اصالت ایرانی دارند و در آثار هنری، خود به تنهایی، تاریخ کشور عزیزمان را نشان می دهند. این سنت ایرانی، چند سالی است که نه تنها توسط خود محلیان و بومیان هر منطقه رواج پیدا کرده است، بلکه به عنوان یکی از مهم ترین کالاهای توریستی و گردشگری که به خوبی سیمای فرهنگ محلی ایرانی را در خود منعکس می‌کند نیز رایج شده است. بسیاری از گردشگران و توریست ها و یا حتی ساکنان شهرها، وقتی برای گردش به مهمترین شهرهای ایران سفر می‌کنند از دنیای رنگارنگ این گیوه ها به شوق می‌آیند. کمتر ایرانی پیدا می‌شود که بتواند بدون تحسین، چشم از گیوه های زیبای محلیان بردارد. در این مقاله به منظور آشنایی بیشتر با این هنر دستی ایرانی، گیوه بافی، به معرفی جامع آن می‌پردازیم.
تاریخچه گیوه بافی
کشورمان ایران دارای تنوع جغرافیایی بسیاری است و هر نقطه آن، قومی به خصوص را با فرهنگ مخصوص به خودشان در خود، جای داده است. همین تنوع قومیتی در ایران باعث شده است تا هویت فرهنگی هر ناحیه در صنایع دستی که دارند نمود پیدا کنند؛ در نتیجه مُهر اصالت خود را به آن کالا بزنند. گیوه بافی نیز مانند تمام صنایع دستی ایران، دارای خاستگاه و پیشینه مخصوص به خود است. گیوه دوزی از صنایعی است که بیش از 1000 سال است که در میان اقوام ایرانی از ایلات و عشایر گرفته و تا روستاییان، رواج داشته است.
گیوه دوزی
برخی منابع معتقد هستند گیوه بافی و تولید گیوه به طور دقیق جزو صنایع دستی نواحی کردنشین ایرانی می باشد و به خصوص، شهر کرمانشاه را مهد آن نامیده اند. وقتی که گردشگران پا به کرمانشاه می گذارند، غیر ممکن است که چشمشان به گیوه های رنگی کرمانشاه نیوفتد! البته این موضوع به این معنی نیست که گیوه‌ها تنها مختص به این ناحیه هستند، بلکه کم کم به نواحی دیگر ایران نیز راه پیدا کردند و دیگر شهرها و قومیت‌ها نیز گیوه‌دوزی را الگو برداری کردند. با توجه به این که ساختار گیوه ها به گونه‌ای است که برای آب و هوای خنک و بعضا گرم مناطق مختلف ایرانی مناسب است، به دیگر استان‌ها نیز راه پیدا کرد و امروزه در میان روستاییان مناطق مختلف و کشاورزان بسیار مورد استفاده است.
علاوه بر استان کرمانشاه، گیوه بافی در سایر استان ها مانند پاوه و هرسین نیز رواج دارد؛ که در اصطلاح محلی به آن “کلاش” می‌گویند. گیوه‌ها به سبب این که در روستاهای کردنشین رواج داشتند، چندی است که به مناطق کردنشین کشور عراق نیز وارد شده‌اند و مردمان این مناطق نیز به تولید و بافت گیوه مشغول هستند.البته هر منطقه و هر ناحیه با توجه به ویژگی‌های جغرافیایی و فرهنگی خود تغییراتی را در بافت گیوه به وجود آورده است و این به معنی یکسان بودن گیوه در هر استان نیست بلکه هر منطقه ویژگی‌های منحصر به فرد خود را در گیوه بافی نیز منعکس کرده است.
گیوه بافی در گذشته دارای کاربردهای بسیاری بوده است. از گذشته ها آورده اند که در زمان صفویان، استفاده از کفش‌های چرمی در بین طبقه بالای جامعه از جمله خاندان سلطنتی و اقشار بالا دست بسیار رایج شده بود و هر کسی که از این کفش‌ها استفاده می‌کرد، خود را از سایر طبقات جامعه جدا می‌کرد. از طرفی، چون اقشار فرودست جامعه نمی‌توانستند این کفش‌های چرمی گران قیمت را تهیه کنند، گیوه به پا می‌کردند. این امر باعث شد تا گیوه ها از روستاها بیرون بیایند و در میان طبقات فرودست شهرنشین نیز رواج پیدا کنند. با این تفاوت که چون در مناطق روستایی، اقلیمی متفاوت وجود داشت، گیوه بافی در شهر، سیمای مخصوص به خود گرفت تا برای زندگی شهری و نیمه شهری مناسب باشد و مردم بتوانند به صورت روزانه و مرتب با توجه به شرایط جغرافیایی از آن استفاده کنند.
این موضوع ادامه داشت تا اینکه به مرور انواع مختلفی از کفش‌ها ساخته شدند و طبقات پایین دست نیز از کفش استفاده می کردند و گیوه ها کم کم از زندگی شهری پاک شدند.به سبب تنوعی که کفش‌های چرمی و پارچه‌ای دارند، امروزه کمی عجیب است اگر کسی در شهر گیوه به پا کند. حتی خود روستاییان و عشایر نیز به کفش های پلاستیکی روی آورده‌اند. اما این، به معنی بی اهمیت شدن گیوه بافی نیست. هنوز مناطقی هستند که اصالت خود را حفظ کرده‌اند و از گیوه‌ها در آن مکان ها استفاده می شود. مجزا از این مسئله، گیوه بافی به یکی از صنایع دستی و گردشگری ایران تبدیل شده است و نمادی از فرهنگ ایرانی در مناطق مختلف است؛ به همین سبب تولید و بافت آن هرگز متوقف نمی شود.
وسایل مورد نیاز گیوه بافی
در گذشته، برای گیوه بافی معمولاً خود محلیان در اوقات فراغت خود دست به این کار می زدند و تلاش می‌کردند تا از وسایل و ابزاری استفاده کنند که در محل زندگی شان موجود است. هر چند امروزه این کار برای تولید انبوه به صورت کارگاهی انجام می‌شود اما باز هم رگه هایی از شباهت را به شیوه سنتی دارد. گیوه‌بافان برای بافت گیوه از مواد زیر استفاده می‌کنند:
• پوست گاو • پیه • نری گاو و نخ تابیده • رنگ • پارچه نازک نخی • کتیرا • نخ تابیده ( قرقره) • تخت چرمی و پلاستیکی برای گیوه‌های طرح جدید • میخ پوست دباغی شده • پاشنه‌های لاستیکی • کف لاستیکی • چسب • پوست • پارچه نخی • موی بز
ابزارهای مورد نیاز گیوه بافی
• سندان چوبی • مشته • درفش • کوره درفش • درفش پرگاماسم • کوره درفش پی کنه • چسنی • پرگاما • گزن • چوب ساو چوکله • روغندان • وز • دوارگیر • گوره گیر • قوتله • چاقو • پواز • گیره کنه • سوزن • میل قلّاب بافی
به طور کلی، گیوه بافی، کاری گروهی است که هر کسی، بخشی از کار را دست می‌گیرد؛ معمولاً تخته‌های زیر گیوه را در کارگاه ها و حتی در روستاها، توسط مردان تهیه می شود و کار بافتن رویه گیوه را زنان انجام می‌دهند.
انواع گیوه بافی
از قدیم الایام تا به امروز، ایرانیان با آفرینش طرح های زیبا، نه تنها در میان خود مردم بلکه در سطح جهانی نیز زبانزد بوده‌اند. همین امر در بافت و طراحی گیوه‌های متنوع نیز به چشم می‌خورد و باعث شده تا نقش‌ها و رنگ‌های بسیار متنوع و خلاقانه‌ای در گیوه بافی به کار گرفته شود. معمولاً در گذشته برای گیوه بافی از نخ های ساده و یک دست، اغلب به رنگ سفید یا مشکی، استفاده می‌کردند و تنوع خاصی وجود نداشت؛ اما به مرور برای بافت گیوه از نخ‌های رنگی استفاده کردند و حتی نقش و نگارهای متنوعی را نیز روی آن قلاب بافی کردند.امروزه با تولید انبوه گیوه برای فروش به عنوان صنایع دستی و همچنین مصرف خود محلیان و مردم، گستره مدل‌ها و رنگ های آن نیز زیادتر شده است. ایجاد تنوع در مدل‌های گیوه و نقوش رویه گیوه باعث می‌شود تا مردم بیشتر به این صنایع دستی علاقه‌مند شوند و از استفاده کنند. درست است که حفظ اصالت صنایع دستی در اولویت است اما اگر به فکر زنده نگه داشتن این نمادهای فرهنگی هستیم، هر از چند گاهی ایجاد تنوع در آن‌ها می‌تواند نتیجه‌های خوبی را با خود داشته باشد.
درآمد گیوه بافی
در گذشته و در ابتدا، گیوه بافی به این صورت بود که هر کس و هر خانواده تلاش داشت تا برای خود گیوه ببافد زیرا در زندگی روستایی معمولاً زنان خانه به این گونه کارها مشغول بودند. اما با گذشت زمان و افزایش تقسیم کار در روستاها، گروهی خاص به بافت گیوه می پرداختند و از این طریق امرار معاش می‌کردند. البته نمی‌توان گفت تولید انبوه بوده است و از این طریق کسب و کاری به معنای امروزی آن راه انداخته بودند. امروزه گیوه بافی به یک صنعت و هنر ملی تبدیل شده است و در کارگاه های بسیاری به صورت حرفه‌ای تولید می‌شود. زنان و مردان بسیاری در این کارگاه ها مشغول هستند و از این طریق گیوه‌ها را برای خود روستاییان یا حتی توریست‌ها درست می‌کنند. هر چند با وجود تغییر شیوه سنتی و به وجود آمدن ساخت کارگاهی گیوه، همچنان در بعضی مناطق خود محلیان دست به ساخت گیوه می زنند و ارزش گیوه هایی که به دست محلیان ساخته می‌شود، متفاوت از گیوه های کارگاهی است.
به همین دلیل بسیاری از فروشندگان صنایع دستی یا خود، کارگاه گیوه بافی را مدیریت می‌کنند و یا با محلیان یک ناحیه خاص قرارداد می‌بندند تا در ازای پرداخت پول، گیوه آنان را بفروشند. این امر و این شیوه ایجاد کسب و کار از طریق بافتن گیوه باعث می‌شود تا هم هنر بومی ایرانی زنده بماند و هم هنرمندان این حوزه از هنر خود کسب در آمد کنند. روستاییان و محلیان از طریق توزیع محصولات محلی خود و با استفاده از خلاقیت و اصالت تلاش دارند تا هر چند کوچک، هم کسب و کاری را برای خود و خانواده‌شان به وجود آورند و هم در کنار کسب و کار، به معرفی هنرهای سنتی ایرانی بپردازند. همین موضوع باعث شده است تا حتی فروش گیوه پا به دنیای آنلاین نیز بگذارد و بسیاری از فروشگاه‌ها به صورت آنلاین این کالای محبوب ایرانی را در دسترس مردم قرار بدهند.
