- نویسنده: امید حسینی
چوقا بافی یا چوخا بافی یکی از هنرهای اصیل ایرانیست که توسط مردمان هنرمند لر بختیاری انجام می گردد. بافت این بالاپوش های زیبا نشان تبحر آنها در ساخت صنایع دستی بومی ایرانی می دهد.هنر چوقا بافی در ایران شناخته شده و در بین اقوام مختلف لر از اهیمت بالایی برخوردار می باشد. دست بافت های چوقا بافی در خوزستان ، لرستان ،چهارمحال و بختیاری و برخی دیگر از شهرهای کشورمان بیشتر تولید شده و به بازار محلی عرضه می گردد. ظاهر ساده و زیبای چوقا بافی بختیاری با دیگر لباس های محلی مانند پوشاک رنگارنگ زنان لر ایرانی ، هماهنگ بوده و زیبایی ویژه ایی به پوشش این مردمان عزیز کشورمان می دهد.اموزش چوقا بافی معمولا محلی و سینه به سینه انجام می گردد. هنر چوقا بافی بختیاری در ایران برای عموم مردم شناخته شده و معمولا مردان غیور لر بختیاری با این پوشش دیده می شوند.چوقا بافی در لرستان نیز انجام شده و لر های این استان نیز از آنها استفاده می کنند.برخی از مراکز حضوری و حتی فروشگاه صنایع دستی آنلاین هم بصورت غیر حضوری البسه محلی اقوام مختلف را برای فروش به علاقه مندان به پوشاک اصیل ایرانی ،عرضه می کنند.چوقا بافی بختیاری از زیباترین محصولات دست بافت بشمار می رود.فیلم آموزش چوقا بافی بختیاری، در فضای مجازی برای هنردوستان ایرانی قرار داده شده است.تماس با واحد فروش: 09019277512
چوقا بالا پوش اقوام لر
چوقا بافی چیست؟
چوقا بافی یکی از هنرهای اصیل و بومی ایران متعلق به اقوام لر بختیاری است. این اقوام در ناحیه جنوب غربی کشور به ویژه در استان خوزستان ساکن هستند و از لباس محلی بسیار استفاده می‌کنند. چوقا در حقیقت نوعی بالاپوش برای مردان قبایل بختیاری است. بافت چوقا، هم یک هنر است و هم جزو صنایع دستی مردمان منطقه به عنوان یک منبع درآمد زا به شمار می رود. از آنجایی که از الیاف پشم گوسفند برای بافت چوقا استفاده می شود، این بالاپوش ها گرمای خاصی دارند و برای پوشش زمستانی بسیار مناسب است.
برای اینکه چوقا بافی را بهتر درک کنید توجه شما را به اقوام و عشایر ایل بختیاری جلب می کنیم که همراه با ایل و قبیله خود در مراتع، از مناطقی به مناطق دیگر کوچ می کنند. رؤسای قبایل، نوعی بالاپوش به نام چوقا را می پوشند و به این ترتیب برای آنها یک لباس رسمی محسوب می شود. بالاپوش چوقا شبیه به یک پوششی است که به شکل مستطیل تهیه می شود؛ در قسمت سر شانه های بالاپوش چوقا، زاویه ۹۰ درجه را مشاهده می کنید که به نوعی، بزرگی و عظمت خاصی را به مردان لر بختیاری می بخشد.
هنر چوقا بافی
روش چوقا بافی و جایگاه آن در دنیای مدرن امروزی نسبت به دوران گذشته تقریباً کمرنگ تر شده است اما هنوز هم زنان ایل بختیاری به این هنر مشغول هستند. اگر تصاویر اقوام لر بختیاری و شیوه زندگی آنها را نگاه کنید، مهمترین پوشش مردان بختیاری که همان چوقا است توجه شما را جلب می کند. چوقا نوعی بالاپوش است که به رنگ سفید یا کرمی روشن تهیه می شود و نوارهای باریک و ضخیمی به رنگ مشکی روی آن وجود دارد. از نظر پیشینه تاریخی، چوقا بافی ارزش چند هزار ساله دارد. در دوران گذشته، بالاپوش چوقا برای رؤسای قبایل و خوانین لر، بیشتر استفاده می‌شد اما به تدریج، سایر مردان ایل بختیاری هم نوعی از این بالاپوش ها استفاده کردند.
در چوقا بافی، بالاپوش ضخیمی با استفاده از پشم گوسفند تهیه می شود. رنگ این بالاپوش ها سفید یا کرمی مایل به رنگ شیری است. اکثر بالاپوش های چوقا، رنگ سفید و سیاه دارند. آنچه در طراحی و بافت چوقا اهمیت دارد این است که اندازه این بالاپوش ها به طور معمول باید به گونه ای باشد که وقتی فرد آن را می پوشد تا نزدیکی ناحیه زیر زانوها ادامه پیدا کند.در چوقا بافی گاهی از رنگ های قهوه ای، سرمه ای یا آبی هم استفاده می شود. انتخاب این ترکیب رنگ به منطقه‌ای بستگی دارد که مردمان آن قسمت به تهیه این صنایع دستی مشغول هستند.
برای بافت چوقا لوازم و وسایلی استفاده می‌شود که بسیار به وسایل گلیم بافی شباهت دارد. برای این صنایع دستی باید یک دارِ چوقا بافی آماده گردد و در ادامه، الیاف از میان تار و پودهای آن عبور داده می شود. از الیاف پنبه و پشم طبیعی برای این صنعت و هنر محلی استفاده می شود.نمی توان گفت که در بافت چوقا، طرح و نقش های متنوعی وجود دارد، چرا که این بالاپوش ها مخصوص قبایل و اقوام بختیاری هستند و به یک سبک و روش تهیه می‌شوند. مردان عشایر بختیاری در منطقه خوزستان این بالاپوش ها را می پوشند و همراه با کلاه نمدی سیاه رنگ، مشغول به کار و فعالیت می شوند. برای مراسم جشن یا مراسم محلی، لباس های چوقا بافی جزو لباس رسمی و هماهنگ مردان بختیاری محسوب می شود.
از نظر طرح و نقش، بالاپوش چوقا به این صورت است که از قسمت بالای بالاپوش، از سرشانه ها، نوارهای ضخیم سیاه رنگ تا نزدیک ناحیه کمر بافته می شود. استفاده از رنگ سیاه و سفید در کنار هم برای ایل بختیاری معنا و مفهوم خاص خود را دارد. در مطالعات و منابع مختلف تاریخی و فرهنگی نوشته شده است که استفاده از این دو رنگ متضاد در کنار یکدیگر، به نوعی مفهوم خوبی و بدی را تداعی می کند.
تا به اینجای مطلب با تعریف دقیق از چوقا بافی و طرح و مدل آن آشنا شدید؛ همچنین به خوبی دانستید که بافت چوقا به عنوان یکی از صنایع دستی بومی محلی اقوام بختیاری به چه صورت انجام می شود. در این قسمت به صورت مجزا درباره اهمیت چوقا صحبت می کنیم. مطالبی که در این قسمت بیان می شوند برگرفته از منابع خبری و تحقیقاتی هستند که درباره صنایع دستی اقوام محلی وب سایت های مختلف منتشر شده است. همه این مطالب سعی دارند نشان دهند چوقا بافی یک میراث فرهنگی است که باید نسبت به آن اهمیت بیشتری قائل شد. یکی از مواردی که ادعای اهمیت چوقا بافی را به عنوان یک بالاپوش مناسب به اثبات می رساند، مقاومت الیافی است که در بافت آن به کار می رود. این بالاپوش پر کاربرد با استفاده از پشم گوسفند تهیه می شود، بنابراین انتظار می رود که بتوان از آن در شرایط آب و هوایی سرد به ویژه در مناطق کوهستانی و صحراهای بیابانی بی آب و علف استفاده کرد.
برای افزودن متن مورد نظرتان اینجا کلیک کنید
وقتی مردان بختیاری، بالاپوش چوقا را به تن می‌کنند از هدر رفتن گرمای بدن آنها در فصل سرما جلوگیری می کند. این بالاپوش ها یک نوع پوشش محافظ محسوب می‌شوند. جالب آن است که بدانید فعالیت زنان ایل بختیاری برای چوقا بافی صرفاً به فصل خاصی محدود نمی‌شود. این صنایع دستی برای فصل تابستان و رها شدن از گرما هم مناسب هستند. با توجه به اینکه مردان اقوام بختیاری در شرایط آب و هوایی مختلف به کار و تلاش مشغول می‌شوند لازم است که بالاپوش چوقا دوام و استحکام لازم را داشته باشد؛ و شاید به همین دلیل است که از پشم طبیعی گوسفند برای آن استفاده می شود. نکته دیگری که برای صنایع دستی بالاپوش چوقا باید به آن اشاره کنیم این است که این لباس ها خاصیت ضد آب دارند. اگر بارندگی در فصل زمستان اتفاق بیوفتد، آب باران به داخل بالاپوش چوقا نفوذ نمی کند.
با نظر به تحقیقات انجام شده درباره صنایع دستی اقوام بختیاری، نتایج نشان داده اند که معمولاً بالاپوش چوقا به همراه شلوار دبیت سیاه رنگ و کلاه نمدی به رنگ مشکی پوشیده می شود. ترکیب رنگی که شلوار و کلاه مشکی در کنار چوقا به رنگ سیاه و سفید ایجاد می کند به نوبه خود، یک هارمونی چشم نواز را به نمایش می گذارد. شلوار دبیت، شلوارهایی هستند که از بالا تا پایین، بسیار گشاد بوده و در قسمت کمر، چین های زیادی دارد. اگرچه ساختار و خاستگاه چوقا بافی در ایل بختیاری از استان خوزستان سرچشمه گرفته است اما اقوام لر در استان لرستان، شهرستان الیگودرز و مناطق مختلف این استان، از بالاپوش چوقا استفاده می کنند. جالب آن است که بدانید در این دو استان، کلاس های آموزش بافت چوقا هم برای علاقمندان برگزار می شود. این بالاپوش ها جزو صنایع‌دستی محلی محسوب می شوند و گاهی به عنوان سوغات هم به فروش می رسند.
اکثر افرادی که چوقا بافی را یاد می‌گیرند، به دنبال راه اندازی کارگاه بافت چوقا هستند. کارآفرینی با راه اندازی کارگاه این صنایع دستی در نواحی خاصی می تواند یک منبع درآمد زایی بزرگ و گسترده به شمار می رود.با توجه به تمام مواردی که در بالا به آن اشاره کردیم، پوشش و لباس محلی اقوام بختیاری و اقوام لر لرستان بسیار به هم شباهت دارد؛ این ویژگی در اکثر موارد برای لباس مردان اقوام لر بیان می شود، اما لباس زنان بسیار متفاوت است. پوشیدن بالاپوش چوقا هم برای رؤسا و خوانین ایل بختیاری مرسوم است و هم در استان لرستان بسیار رواج دارد. شاید اگر اقوام لر در این دو استان را در کنار هم مقایسه کنید، تفاوت های بسیار جزئی دیده شود.
چوقا بافی یکی از صنایع دستی معروف در ایران است که به استان خوزستان و عشایر و اقوام لر بختیاری نسبت داده شده است. این بالاپوش ها آستین ندارند اما قد آن از سرشانه تا زیر زانو امتداد پیدا می کند. برای بافت چوقا از پنبه و پشم طبیعی گوسفند استفاده می‌شود. این صنایع‌دستی معمولاً به رنگ سیاه و سفید هستند که معنا و مفهوم خاصی را از نظر فرهنگ غنی اقوام لر منتقل می کنند. کارگاه های بافت چوقا در استان خوزستان دایر هستند و البته زنان عشایر هم در چادرهای خود این محصولات را تولید می کنند. اقوام لر در استان لرستان به ندرت از محصولات چوقا بافی استفاده می‌کنند اما این بالاپوش ها در میان مردان لر در این استان هم شناخته شده است. اهمیت استفاده از بالاپوش چوقا به دلیل مقاومت آن در برابر نفوذ رطوبت است و همچنین می‌تواند در فصل گرما و سرما به عنوان یک محافظ برای فرد عمل کند.
راه اندازی کارگاه چوقا بافی، یک گزینه پرطرفدار در میان اقوام بختیاری شناخته می‌شود. با هماهنگی مسئولین در سازمان میراث فرهنگی ترتیبی داده شده است که زنان بختیاری بتوانند تجهیزات و وسایل مورد نیاز خود را برای بافت چوقا به راحتی فراهم کنند. کارگاه یا دارِ مخصوص برای بافت چوقا قیمت زیادی ندارد و به راحتی می توان در یک فضای نسبتا کوچک، این فعالیت را آغاز کرد. صنایع دستی چوقا بافی جزو سوغات محلی اقوام بختیاری هم محسوب می شود. اگر از بازارهای محلی روستاهای یا شهرهای کوچک خوزستان بازدید کنید، حتماً نمونه هایی از این بالاپوش ها را پیدا خواهید کرد که می توانید به عنوان سوغات بخرید.
