- نویسنده: امید حسینی
قلمزنی در ایران از هنر های اصیل صنایع دستی کشورمان بشمار می رود. در شهرهای ایران ،سبک های هنری متفاوتی توسط هنرمندان دنبال می گردد.اصفهان به عنوان قطب صنایع دستی ایران توانسته بهترین محصولات قلم زنی شده را به بازارهای داخلی و خارجی عرضه کند.آشنایی با هنر قلم زنی می تواند کمک بزرگی برای انتخاب محصولات باشد.خرید بهترین قلم زنی ایران از اساتید برجسته ، ماندگاری و ارزش بالای آنها را برای مشتریان تضمین می کند.اساتید قلمزنی ایران با پشتوانه فرهنگی و هنری که وام گرفته از تاریخ کشور عزیزمان می باشد، بهترین محصولات را تولید کرده و با قیمت مناسب در اختیار علاقه مندان به هنرهای ایرانی قرار می دهند. در این راستا کتاب قلمزنی ایران زمین می تواند برای آشنایی به هنردوستان کمک نماید. بررسی تاریخچه قلم زنی در ایران نشان از اصالت این هنر می دهد. آثار قدیمی بدست آمده گواه بر این ادعاست. تاریخچه قلمزنی ایران قدمت طولانی دارد. مکاتب قلم زنی اصفهان، قلم زنی تبریز، قلم زنی شیراز و … زاییده مکتب قلم زنی پارسی می باشد. خرید قلم زنی ایرانی برای علاقه مندان به این هنر اصالت و ماندگاری هنری را به همراه دارد. مطالعه کتاب هنر قلمزنی در ایران کمک بزرگی به معرفی و آشنایی این هنر بومی خواهد داشت.تماس با واحد فروش: 09019277512
آشنایی هنر قلم زنی ایران زمین
بهترین قلم زنی ایران
قلمزنی در ایران سابقه بسیار طولانی و چند هزار ساله دارد که از هزاره دوم و سوم قبل از میلاد شروع می شود و با فراز و نشیب های مختلف و پیشرفت های گوناگون در زمینه فلزکاری همراه می گردد. بسیاری از نقوش و طرح هایی که امروزه مورد استفاده هستند همان نقوش قدیمی و باستانی می باشند. در این مطلب به بیان تاریخچه و سبک های مختلف آن خواهیم پرداخت.شما می توانید آثار بهترین قلم زنی ایران شامل انواع تابلوی قلمزنی و ظروف زیبای دست ساز، از اساتید گذشته را در موزه های داخلی و خارجی مشاهده کنید.قلمزنی در ایران سابقه چند هزار ساله دارد و یکی از اصیل ترین و قدیمی ترین هنرهای صنایع دستی در ایران و جهان به شمار می رود. طبق تعریف، قلمزنی یا قلم زنی به کندن و تزئین اشیای فلزی از جنس مس، طلا، برنج و نقره و ایجاد طرح و نقوش مختلف گفته می شود. در سبک های مختلف ایران برای انجام قلمزنی از ضربات چکش و قلم یا فشار دست بر روی قلم، طرح و نقوش مختلف را ایجاد می کنند.
اساتید قلمزنی ایران
اساتید قلمزنی ایران توانسته اند با توجه به آداب و رسوم و فرهنگ ایرانی ، این هنر را بومی سازی کنند. قلمزنی در ایران به عنوان یکی از صنایع دستی بسیار قدیمی و کهن در گروه فلزکاری قرار می گیرد. کتاب هنر قلمزنی در ایران حمزه لو (منوچهر حمزه لو) به طور دقیق به بررسی تاریخچه و سیر تحولات این هنر صنایع دستی بسیار قدیمی پرداخته است.منوچهر حمزه لو در کتاب هنر قلمزنی در ایران به بررسی پیشینه تاریخی یا تاریخچه این هنر از هزاران سال قبل از میلاد مسیح تا دوره معاصر پرداخته است. پس از آن به بررسی ابزارآلات مورد استفاده در هنر قلمزنی و سپس روش اجرای آن پرداخته شده و در پایان نیز چند نمونه از اساتید هنر قلمزنی در دوره معاصر بررسی گردیده است.در این مطلب نیز مشابه با روند کتاب هنر قلم زنی در ایران به بررسی تاریخچه و انواع سبک های آن به همراه ابزارهای مورد استفاده خواهیم پرداخت.
تاریخچه قلمزنی در ایران
قلمزنی در ایران از زمانی آغاز شد که انسان با کشف فلز پا به دوره جدیدی گذاشت و با شیوه های چکش کاری سرد (دواتگری) و گرم شروع به ساخت ظروف مختلف نمود. آثار این هنر را می توان در هزاره های دوم و سوم قبل از میلاد مسیح پیدا کرد که در ظروف طلایی و نقره ای به جا مانده از آن دوران با طرح و نقوش بسیار خاص مشهود هستند.طبق تعریف اولیه ای که از هنر قلمزنی بیان شد، تاریخچه این هنر و پیدایش و شروع آن در ایران کاملا مشخص نیست. هنوز به طور کامل مشخص نشده که اولین بار قلمزنی در کدام مکان و بر روی چه اشیایی انجام گرفته و به همین علت باید از روی تنها فلزات و ظروفی که از آن دوران برجای مانده استناد کنیم.
طبق اتفاق نظر اکثر باستان شناسان، مس اولین فلز مورد استفاده در هنر قلمزنی است. در اواخر هزاره دوم و مصادف با اوایل هزاره اول قبل از میلاد مسیح، صنعت فلزکاری در نواحی مختلف شمال و شمال غرب و حتی بخش جنوبی دریای مازندران رواج داشته است.از آثار به دست آمده قلمزنی در ایران مربوط به پیش از تاریخ می توان به جام طلای حسنلو اشاره کرد که بر روی آن خدایان بر روی ارابه یا گردونه سوار هستند. جام طلای مارلیک که یکی از جام های بسیار زیبای دوران قبل از تاریخ بوده آثار چکش کاری بسیار خوش نقش و نگاری بر روی آن نقش بسته است. نقش گاو با برجستگی دو سانتیمتری سر گاو بر روی این ظروف خودنمایی می کند.
جام طلای حسنلو و جام طلای مارلیک دارای نقوشی شبیه به نواحی آشور، میان رودان، سکایی و ماد بوده است. حتی جام قلمزنی کلاردشت که در ارتفاعات مارلیک و رودبار پیدا شد شباهت زیادی با این دو جام و سایر آثار قلمزنی در این نواحی داشته است. در هر صورت کشف جام های گفته شده در دوران قبل از تاریخ نشانه فعالیت هنر قلمزنی و فلزکاری در نواحی شمالی فلات ایران و تمدن پیشرفته آن زمان بوده است.در دوره مادها که مربوط به 700 سال قبل از میلاد مسیح هستند، اشیای زیویه از اطراف سنندج می باشد که در بین آنها وسایل زیورآلات طلا و نقره، جام طلا، مجسمه حیوانات با سبک آشوری و سکایی و غیره به چشم می خورند. با توجه به طرح و نقوش مورد استفاده متوجه می شویم که در این دوران قلمزنی در ایران تحت تأثیر مادها بوده است.
در دوره هخامنشی که پارس ها حکومت خود را شروع کردند (حدود 330 تا 550 سال قبل از میلاد مسیح)، قلمزنی رواج خاصی پیدا کرد و به اوج خود رسید. صنعت فلزکاری در زمینه های مختلفی مثل ریخته گری، ترصیع، چکش کاری و غیره گسترش پیدا کرد. با توجه به حمله اسکندر آثار چندان زیادی بر جای نمانده و از دوره هخامنشی می توان به لوح سیمین و زرین به ترتیب به وزن 4 و 5 کیلوگرم اشاره کرد.در دوره سلوکی و با ساخته شدن شهرهای مرو و نسا که کارگاه های هنری به این شهرها منتقل شدند، هنر قلمزنی در ایران در صنعت فلزکاری پیشرفت های بسیار زیادی کرد. نقوش استفاده شده بر روی ظروف برجای مانده از این دوران حاکی از تلفیق سبک و هنر یونانی با ایرانی (اصطلاحا هلنی) است. پلاک فلزی از جنس مفرغ و مجسمه مفرغی از انسان به سبک یونانی حاکی از این دوران هستند.
آشنایی با هنر قلم زنی
در دوره اشکانی که با حکومت پارت ها مصادف است، قلمزنی ایران با سبک هخامنشی ادامه پیدا کرد (حدود 224 تا 250 سال قبل از میلاد مسیح). مجسمه های طلایی، نقره ای، مفرغی به شیوه ریخته گری و زیورآلات مرصع با سنگ قیمتی از آثار این دوره است. البته در این دوران نقوش قلبی شکل جای نقوش تخم مرغی شکل را گرفته اند و گلبرگ ها باریک و نوک تیز شده اند.در دوره ساسانی که مربوط به 224 تا 650 میلادی می شود و هنر قلمزنی ایران به دلیل روابط تجاری گسترده با روم و یونان، نقوش و طرح های مختلف از الگوهای هنری این کشور تأثیر پذیرفت. ظروف قلمزنی این دوره بیشتر به شکل بشقاب، ریتون، کشکول، کاسه و تنگ با نقوش متنوع می باشد. در این دوران قلمزنی در ایران به روش های چکش کاری روی ورق سرد، ریخته گری و ساختن ظروف آستردار از ورق و تراش با چرخ انجام می شده است که احتمالا از چرخ سفالگری الگو گرفته اند.
در قرون اولیه اسلامی، اعراب هنر قلمزنی دوره ساسانی را تقلید کردند که بعدا با ورود مذهب شیعه و دین اسلام کلیه طرح و نقوش از آن تأثیر گرفته و رفته رفته نقوش بومی و اساطیر ایران جای خود را به آیات و احادیث دادند. در دوره سامانیان به دلیل ارزش و احترام بسیار زیاد فلزات طلا و نقره بر روی مس، مفرغ، آهن، برنج و روی ساخته می شد. در قرن 5 قمری فلز برنج جای فلز اصلی مفرغ در هنر قلمزنی در ایران را گرفت.
در دوران دیلیمان آثار زیادی در موزه های ایران یافت می شود. در قرون سوم و چهارم قمری اشیای قلمزنی به شکل کاربردی وارد زندگی مردم شد. به تدریج هنر قلمزنی اسلامی در خراسان در قرن 4 قمری رشد بسیار خوبی پیدا کرد و در دوره سلجوقی به اوج خود رسید.در دوران سلجوقی که مربوط به اوایل قرن 5 قمری می باشد هنر قلمزنی مخصوصا در خراسان رونق زیادی پیدا کرد. ایجاد نقوش گیس بافت به شکل نوارهای تزئیناتی بر روی ظروف، به همراه نقوش پیچیده هندسی مثل لوزی و دایره رواج پیدا کرد و زمینه برای اجرای نقوش گره و ترکیب با نقوش انسانی و حیوانی پدیدار شد. در انتهای این دوره نیز که مصادف با حمله مغولان می باشد، هنرمندان از شرق کشور به غرب و میان رودان و موصل در شمال عراق، سوریه و مصر آمدند.
در دوره مغول و تیموری هنرمندانی که به نواحی غربی و شهرهای همجوار رفته بودند تحت حمایت کامل حکومت ایخانیان قرار گرفتند که در قرن 8 قمری، به کمک غازان خان، سوریه را فتح کردند. به دنبال این اتفاق، شهرهای حلب، دیار بکر، موصل، شیراز و تبریز به مراکز بزرگ قلمزنی در ایران تبدیل شدند. تغییر عمده پیدایش خوشنویسی در آثار ظروف قلمزنی بود.با حمله تیمور در سال 771 قمری، شهر هرات رونق خود را دوباره پس گرفت و قلمزنی بسیار درخشید. سنگاب گور امیر تیمور و سنگاب های قرن 8 قمری از نمونه های آن هستند.
در دوره صفوی قلمزنی در ایران به اوج خود می رسد و در کنار سایر هنرهای صنایع دستی از رونق خاصی برخوردار می شود. بسیاری از نقوش مورد استفاده در آثار معاصر قلمزنی در ایران ناشی از دوران صفویه در اصفهان هستند. در این زمان ظروف مختلف حجم و سایز بیشتری گرفتند، نقوش اسلیمی و گیاهی بیشتر شدند و حی اشعار مذهبی با خط نستعلیق استفاده شدند.در دوران قاجار و پهلوی نیز تقریبا وارد دوران سکون و ثبات قرار گرفت و حتی در دوران معاصر نیز می بینیم که نقش و نگارها و طرح های مختلف از دوران قبل بر جای مانده اند و اکنون قلمزنی اصفهان، شیراز و تبریز به عنوان طلایه داران هنر قلمزنی در ایران فعال هستند و ظروف مختلفی را تولید می کنند.
انواع قلمزنی در ایران
سبک های هنری مختلفی که برای قلمزنی در ایران مورد استفاده قرار می گیرند عبارتند از:
- ریزه کاری: این سبک قلمزنی معروف به ریزه قلم یا زمینه پر می باشد چون با طرح و نقوش بسیار ریز، زمینه ظرف را کاملا پر می کنند و با ایجاد بافت در زمینه، طرح اصلی را برجسته می سازند.
- برجسته کاری: طرح و نقوش به شکل برجسته و در طی سه مرحله بر روی ظرف ایجاد می گردند و در نهایت نیز زمینه با قلم بدون آج صاف می شود. این سبک با سبک جُنده کاری دقیقا مشابه است.
- عکسی: در این سبک زمینه را کاملا پر نمی کنند و سعی می شود طرح اصلی را به کمک سایه و خط در زمینه نشان دهند.
- منبت یا نیمه برجسته: در این سبک قلمزنی در ایران، پس از نیم بر کردن، زمینه تا حدود 2 سانتیمتر پایین می رود تا طرح ها نیمه برجسته باشند. این کار با قلم های بدون آج انجام می گیرد. سپس به کمک قلم های آج دار و بدون آج روسازی می شود.
- مشبک: در این روش برخلاف سبک ریزه قلمزنی، زمینه زده نمی شود یا برخلاف برجسته کاری، زمینه را گود نمی کنند بلکه از سطح فلز جدا می کنند. معمولا در قدیم با این روش چراغ فانوسی و محل های عبور آب را می ساختند.
- قلم گیری: این روش قلمزنی در ایران بیشتر به کنده کاری و حکاکی بر روی فلزات شباهت دارد. فرم قلم مورد استفاده مخروطی شکل است و فرم شیار مانند ایجاد می شود. بسته به اینکه چقدر زاویه قلم به ظرف نزدیک باشد، شیارهای تولید شده نازکتر خواهند بود. سبک قلم گیری اگر بدون چکش و با فشار دست انجام گیرد، همان سبک قلمزنی تبریز خواهد بود در غیر این صورت سبک قلمزنی اصفهان می باشد.
هنر قلمزنی در ایران سابقه بسیار طولانی دارد و همانطور که مشاهده کردید در نزد ایرانیان به عنوان مهد تمدن جایگاه ویژه ای داشته است. هم اکنون نیز هنر قلمزنی به واسطه ماندگاری بسیار بالا و کاربرد مصرفی و تزئیناتی توسط اساتید مختلف در ایران تولید می گردد.قلمزنی در ایران با سبک های مختلف از دوران هزاره قبل از میلاد تا دوره معاصر دنبال می شده و از محبوبیت ویژه ایی برخوردار می باشد.
