- نویسنده: امید حسینی
زری بافی در ایران هنری فاخر و بی نظیر است که از زمان های قدیم به یادگار مانده و هنوز هم مورد توجه علاقه مندان به صنایع دستی می باشد.هنر زری بافی در شهرها و مناطق مختلفی از ایران دنبال می گردد.زربفت در ایران ، هند و بسیاری از کشورهای دیگر برای تهیه البسه مورد استفاده قرار می گیرد. تنوع پارچه زری بافی باعث شده تا سلیقه های مختلف مشتریان پوشش داده شده و محصولات زیادی از این نوع پارچه ها تولید گردد.انواع زری بافی در ایران تولید شده و شما می توانید برای آموزش این هنر از طریق فضای مجازی و حضور در کلاس های آنلاین بهره ببرید. خرید محصولات دست ساز و با ارزش هنری ، اصالت بیشتری به فضای زندگی شما خواهند داد. زربفت در ایران قدمت بالایی دارد و استادکاران فراوانی در این زمینه فعالیت داشته اند.آشنایی با هنر زری بافی برای علاقه مندان به صنایع دستی بسیار جذاب است.زری بافی اصفهان، کاشان، یزد، تبریز، رشت، مشهد، قم و ساوه بیشتر شناخته شده است.شما می توانید انواع زری بافی را از فروشگاه صنایع دستی سفارش داده و از آن بهره ببرید.اگر می خواهید اطلاعات بیشتری راجع به این هنر بدست آورید و بدانید که زری دوزی چیست ،تا پایان این مقاله با ما همراه باشید.تماس با واحد فروش: 09019277512
هنر زربفت در ایران و زیبایی های آن
زری بافی چیست
زری بافی یکی از هنرهای منحصربه‌فرد و بسیار زیبای ایرانیان است که قدمتی دیرینه دارد. اشرافیان و پادشاهان، بسیار به این هنر گران‌بها علاقه داشتند و از آن استفاده می‌کردند. زری، همان‌طور مشخص است به معنای طلا است و برای این هنر، به معنای پارچه بافته شده از زر یا طلا می باشد. در واقع پارچه‌ای که پودهای موجود در آن از طلا باشند را اصطلاحاً زری می‌نامند. حال زری بافی که به آن زربفت نیز می گویند، پارچه‌ای است که تارهای آن از ابریشم و پودهای آن از ابریشم رنگی و نخ گلابتون بافته می شود. نخ گلابتون، نخی است که در ساختار آن طلا و یا نقره به کار رفته باشد.
تاریخچه زری بافی
این پارچه بسیار ظریف کار می شود که همین ظرافت، به ارزش آن افزوده و آن را در دنیا بی همتا کرده است.زری، یکی از نفیس ترین پارچه هایی است که از دیرباز، زینت بخش خانه‌ها و لباس های ایرانی بوده و البته امروزه تعدادی از این پارچه ها در موزه‌های سراسر دنیا نیز به نمایش گذاشته شده اند. امروز می خواهیم شما را بیشتر با این هنر آشنا سازیم.همان طور که گفتیم پارچه زری بافی، قدمتی بسیار دارد و برخی منابع آن را به 7 هزار سال قبل نسبت می دهند. این پارچه نفیس، وقایع بسیاری را در تاریخ به خود دیده و با آن ها زندگی کرده تا امروز به دست ما رسیده است.یکی از مورخان برجسته یونان به نام “هرودوت”، مدعی شده است که رومیان برای تهیه این پارچه ها، هزینه های بسیار سنگینی را به ایرانیان می پرداختند و از زری برای تزئین خانه های خود استفاده می کردند.**
هنر زری بافی
دوران هخامنشی و ساسانی : همچنین شواهد تاریخی نشان از آن دارند که تخت جمشید، پاسارگاد و لباس اشرافیان آن زمان به زربفت منقش بوده است. بنابراین می‌توان گفت که زری بافی در زمان هخامنشیان مورد توجه بوده و بسیار استفاده می‌شده است.اگر سری به موزه ایران باستان بزنید حتماً آثاری از این هنر زیبا توجه شما را جلب خواهد و بدون شک آرزو می‌کنید که کاش صاحب آن بودید! اما این پارچه، تنها به دوره هخامنشیان محدود نبوده و در زمان ساسانیان نیز راه خود را به خارج از ایران باز کرد. در آن زمان، در موزه ها و کلیساها، زربفت مورد استفاده قرار می گرفته و در آثار تاریخی آن زمان مشهود است. زری بافی دوره ساسانی به قدری زیبا و با کیفیت بوده که پادشاهان و درباریان بسیاری از سرتاسر دنیا به دنبال آن بودند و بسیاری از افراد، این هدیه گران‌بها را به سَروَران خود پیشکش می کردند.
با ورود اسلام به ایران و از آنجایی که پوشیدن پارچه هایی که با طلا بافته شده بودند حرام اعلام شده بود، بافت این پارچه از دوران درخشان گذشته خود دور شد. اما دوستداران این صنعت و همچنین بافندگان آن، زیر بار زور اعراب نرفته و با هر سختی و مبارزه‌ای بود زربفت را زنده نگه داشتند. با روی کار آمدن سلجوقیان، هنر نساجی ایرانی جان دوباره‌ای گرفت و پارچه های باقی مانده از آن زمان اوج هنر و خوش سلیقگی ایرانیان را به رخ جهانیان می کشد.دوران طلایی که هنر زری بافی پیدا کرده بود زیاد دوام نداشت! با حمله مغول‌ها، به یک باره همه چیز به سمت نابودی رفت.
در آن زمان، هنرمندان، خانه نشین شده و دیگر نه زمانی برای این کار داشتند و نه کسی خواهان پارچه های زرین بود. البته در پایان حکومت مغول ها اوضاع کمی بهتر شد. از آن زمان، از رنگ‌های سفید و روشن برای زمینه کار استفاده نمی‌شد و بافت تصاویر به طور کلی به دست فراموشی سپرده شده بود. حتی سبک بافت پارچه‌ها در ایران نیز تغییر کرده بود و بیشتر سبک مغولی و چینی که خشونت در آن‌ها بیداد می کرد، رواج پیدا کرده بود.اما با روی کار آمدن حکومت صفوی می‌توان گفت تمامی هنرهای ایرانی دوباره ابقا شده و توانستن آن شکوه و جلال همیشگی خود را دوباره به دست آورده و در جهان حرفی برای گفتن داشته باشد. عادلانه است اگر دوران صفوی را نقطه عطف هنر ایرانی زری بافی بنامیم؛ تا جایی که شاه عباس با در اختیار گذاشتن کارگاه های مجهز به بافندگان از آن ها خواست تا برای دربار تولید کنند.
از آن زمان پارچه های بسیار ارزشمند و زیبایی باقی مانده که چشم هر بیننده ای را به خود خیره می کند.راه پر فراز و نشیب هنر ایرانی زری بافی با سقوط صفوی دوباره به سمت افول رفته و ارزش خود را از دست داد. خصوصاً در دوران قاجاریه که بدون شک از سیاه ترین دوران حاکم بر ایران بود. رفته رفته پارچه های زربفت از یاد مردمان آن زمان رفته و تنها در برخی خانه ها نمونه های بسیار قدیمی آن را می توانست پیدا کرد. در دوران پهلوی، به دستور رضاشاه، دوباره بافندگی این پارچه از سر گرفته شد و کارگاه هایی به آن اختصاص یافت. از این پارچه ها در دوران پهلوی برای دوخت لباس های اشراف زادگان مورد استفاده قرار می‌گرفت و علاوه بر آن یک هدیه بسیار ارزشمند و گران مایه نیز به شمار می‌رفت.
دستگاه و ابزار زری بافی
برای زری بافی به ابریشم خالص بسیار با کیفیت و همچنین گلابتون نیاز است. اما گلابتون چیست؟ به یک نخ ابریشمی که روی آن با طلا پوشیده شده باشد و شبیه به یک سیم بسیار نازک باشد، اصطلاحاً گلابتون اطلاق می شود. گلابتون ایرانی معمولاً در اصفهان و تبریز تولید می‌شود. البته شهرهایی مانند قم، ساوه و کاشان نیز گلابتون تولید می‌کنند. نوع خارجی گلابتون نیز در بازار موجود است که در کشور هند تولید و از آنجا وارد می شود.گلابتون نیز انواع متفاوتی نظیر نخ درشت، ریز، نازک و زنجیره ای دارد. علاوه بر گلابتون و ابریشم، برای بافتن این پارچه نفیس به دستگاه بافندگی نیز نیاز است. دو نوع دستگاه جعبه ای و بدون جعبه وجود دارد که برای بافت مورد استفاده قرار می گیرد و می توانند سه نوع پارچه زری بافی شده را تولید کنند.
انواع زری بافی
- زری بافی پشت کلاف: یک پارچه با زمینه ساده که نقش‌های متفاوت به صورت مجزا از یکدیگر روی آن بافته می‌شوند؛ زمینه‌ای بسیار نازک و کم تراکم دارد و از گلابتون، کمی در بافت آن استفاده می‌شود.
- زری بافی دارایی: در بافت این پارچه از گلابتون بیشتری نسبت به ابریشم استفاده می‌شود که موجب شده تا پارچه در انتها کمی سنگین باشد.
- زری بافی اطلسی: زربفت اطلسی، برخلاف نوع دارایی است و ابریشم آن بیشتر، گلابتون بوده و پارچه بسیار لطیف است.
- زری بافی لپه باف: تا حد بسیاری شبیه به نوع پشت کلاف هستند و تفاوت آن‌ها در دیده نشدن پودها در پشت کار است.
پارچه زری بافی
همان‌طور که اشاره کردیم از این پارچه زری بافی، گران‌قیمت و نفیس در گذشته برای دوخت لباس‌های پادشاهان و شاهزادگان بسیار استفاده می‌شده است. همچنین برای تقدیم پیشکشی به دیگر پادشاهان و یا هدیه‌ای بی‌نظیر نیز زربفت را انتخاب می‌کردند. اکنون نیز می‌توانید از زری بافی با ارزش برای هدیه دادن و یا دوخت لباس های فاخر بهره ببرید.نقوش شیرهای بالدار، عقاب، گل‌ها، برگ‌ها و اشکال هندسی مانند دایره و مثلث با رنگ‌های زنده آبی، قهوه‌ای، زرد، سرخ، بنفش و سفید در زمینه‌های آبی روشن، نقره و طلا، بیان‌گر زربفت دوران درخشان هخامنشی است. رنگ‌های بنفش، ارغوانی و سرخ از رنگ‌های پرطرفدار دوران اشکانی است. در دوران ساسانیان، رنگ‌ها و نقش‌ها به تنوع بالایی رسیدند و نقوشی چون شیر، فیل، طاووس، عقاب، شتر، پرندگان، انواع شکل‌های هندسی، سوارکاران در حال شکار و… با رنگ‌های بسیار زیبا آبی لاجوردی، سبز، سفید، سیاه و زرد در زری بافی آن زمان دیده شده است. بدون شک زیباترین پارچه‌ها در زمان خود بودند و هر کسی را حیرت‌زده می‌کردند.
درآمد زری بافی
زربفت در ایران می تواند درآمد زا باشد و به عنوان محصولات غیر نفتی صادر گردد.درآمد زری بافی امروزه وابسته به تعامل میان هنرمندان ،صنعتگران و مسئولین می باشد. اما در زمان سلجوقیان طرح‌ها و رنگ‌ها تغییر کرد و دیگر از ترکیب های چند رنگ خبری نبود. بلکه آن زمان بیشتر از رنگ‌های آبی و سورمه‌ای یا سبز و سیاه در زمینه سرخ و یا سفید استفاده شده است. انواع حیوانات و بوته‌های زیبا طبیعی نیز نقش‌هایی بودند که برای پارچه آن زمان بافته می‌شدند. نقوش شاهنامه‌ای، شاهزاده‌ها، طرح‌های اسلیمی، حیوانات و… نیز نقش‌هایی است که در زمان صفوی رواج داشتند. امروزه نیز از رنگ‌های متنوع و زیبایی چون فیروزه‌ای، طلایی، سبز، آبی، زرد، لیمویی و… در زری بافی استفاده می‌شود.در سال های اخیر، بی مهری های زیادی به هنر زری بافی ایرانی شده تا جایی که امروزه تنها در میراث فرهنگی تهران و کاشان و هنرستان هنرهای اصفهان، زربفت انجام می‌شود. مطمئناً با زنده کردن دوباره این هنر و از آنجایی که یک پارچه بی‌نظیر و بی‌رقیب در بازار است، می‌توان به درآمدهای خوبی نیز دست پیدا کرد. طرفداران این پارچه شکیل و سلطنتی در ایران و دنیا کم نبوده و بسیاری از افراد خصوصاً سلبریتی ها به آن علاقه های فراوانی نشان داده‌اند.البته راه‌اندازی کارگاه‌های زری بافی نیاز به سرمایه دارد، اما به نظر می‌رسد، افراد و سازمان‌هایی هستند که بخواهند در این هنر سرمایه‌گذاری کنند.
